Płyta główna

Płyta główna

Zaglądając do wnętrza niemal każdego komputera PC często spotkasz się z sytuacją, że w środku będzie znajdować się nie jedna, a wiele płytek drukowanych, w różnych kształtach, wielkościach i konfiguracjach. W komputerze może jednak znajdować się tylko jedna płyta główna. Charakteryzuje się ona tym, że prawie wszystkie elementy komputera – pamięć, napędy, urządzenia dźwiękowe i graficzne, itd. – są bezpośrednio lub pośrednio do niej podłączone.

Płyty główne mogą się od siebie bardzo różnić, a zależy to przede wszystkim od tego:

• kiedy zostały wyprodukowane

• dla obsługi jakich procesów zostały zaprojektowane (płyty główne i procesory muszą być ze sobą zgodne)

• czy powstały z myślą o tańszych komputerach, czy może zostały umieszczone w systemie w celu usprawnienia jego działania

• jakiego typu BIOS-u używają.

Płyta główna jest przymocowana do klapy lub ramy wewnątrz obudowy komputera (dolna część płyty głównej nie może stykać się z obudową, gdyż spowodowałoby to zwarcie), a do niej podłączone są wszystkie kable i komponenty.

Najważniejsze elementy znajdujące się na płycie głównej lub do niej podłączone to przede wszystkim:

• Układ systemowy Układ systemowy jest złożonym zbiorem układów scalonych, zapewniających podstawowe funkcje płyty głównej. Może składać się z jednego lub kilku układów (najczęstszy przypadek).

• Procesor (jednostka centralna) Procesor jest to mikroprocesorowy układ umieszczony w obudowie, który wkłada się do gniazda lub złącza procesora (w zależności od rodzaju płyty) na płycie głównej. Wewnątrz obudowy (w najnowszych systemach) znajduje się także kilka rodzajów szybkiej pamięci podręcznej (maksymalnie trzy).

• Pamięć Pamięć komputera PC jest instalowana w gniazdach pamięci w pobliżu jednostki procesora na płycie głównej.

• Elementy zasilające Zasilacz komputera połączony jest z płytą główną, dostarczając w ten sposób napięcie wszystkim komponentom; dodatkowe kable zasilające mogą być wykorzystywane do podłączania wewnętrznych wentylatorów (na przykład wentylatora procesora).

• Bateria CMOS Bateria CMOS jest wymienialną baterią elektroniczną wykorzystywaną do przechowywania ustawień systemowych (na przykład bieżącego czasu) gdy komputer jest wyłączony.

• Gniazda kanałów IDE/ATA Zazwyczaj występują dwa gniazda kontrolerów IDE, które pozwalają na podłączenie maksymalnie czterech napędów IDE/ATA, po dwa (nadrzędne – master i podrzędne – slave) do każdego z kontrolerów.

• Gniazdo grafiki AGP AGP (Accelerated Graphics Port) jest gniazdem przeznaczonym wyłącznie do instalacji kart graficznych w standardzie AGP; gniazdo AGP znajduje się w pobliżu gniazda procesora, aby umożliwić szybsze obsługiwanie grafiki niż karty zainstalowane w szynie PCI (Peripheral Component Interconnect) – patrz opis złącz rozszerzeń.

• Złącza rozszerzeń Te podłużne złącza wmontowane w płytę główną (najczęściej jest ich od trzech do sześciu) służą do instalowania dodatkowych urządzeń peryferyjnych, takich jak karty graficzne, karty dźwiękowe, karty sieciowe lub kontrolery SCSI (Smali Computer Serial Interface) – niezbędnych do podłączenia napędów i urządzeń SCSI. Karty urządzeń peryferyjnych są zazwyczaj instalowane w krótkich, białych, podłużnych złączach (gniazda PCI), chociaż w starszych systemach można się jeszcze spotkać z dłuższymi, czarnymi złączami ISA (Industry Standard Architection, patrz paragraf „BIOS a współpraca między komputerem i urządzeniami”).

• Komponenty zintegrowane Komponenty zintegrowane to wszystkie komponenty, które normalnie dostępne są w postaci kart instalowanych w gniazdach rozszerzeń, ale zostały zintegrowane na płycie głównej. Wśród zintegrowanych komponentów spotyka się modemy, karty sieciowe, karty graficzne i dźwiękowe.

• Gniazda zewnętrzne Gniazda zewnętrzne pozwalają na podłączenie zewnętrznych urządzeń peryferyjnych. Dostępne są w tylnej oraz przedniej części obudowy komputera.

Awarie związane z płytą główną

Jedną z najczęściej spotykanych awarii płyty głównej są uszkodzenia spowodowane przez człowieka, wynikające z niewłaściwego obchodzenia się ze sprzętem. Płyty główne bardzo słabo tolerują mocne dociskanie lub wyginanie, jakie często ma miejsce podczas montowania ich w obudowie, przenoszenia z jednej obudowy do drugiej lub instalowania w nich nowych komponentów. W takich sytuacjach łatwo możesz spowodować powstanie drobnych lub większych pęknięć. Co prawda niektóre płyty główne są w stanie funkcjonować nawet wtedy, gdy ich powierzchnia jest trochę popękana, jednak mogą zachowywać się dość niestabilnie, a poza tym mogą być przyczyną małego pożaru wewnątrz obudowy i uszkodzić podczepione do nich komponenty.

Nieprawidłowa instalacja płyty głównej w obudowie komputera może doprowadzić do różnego rodzaju awarii, ponieważ jej układy w zetknięciu z metalowymi częściami obudowy mogą spowodować zwarcie. Takie zwarcie mogłoby całkowicie i nieodwracalnie unieruchomić płytę główną lub stać się przyczyną dziwnych i nieregularnych objawów, na przykład samoczynnego wyłączania się komputera, wyświetlania błędów w trakcie uruchamiania systemu lub zawieszania się systemu bez wyraźnej przyczyny.

Jeśli jedno z urządzeń podłączonych do płyty głównej zostanie trafione silnym ładunkiem elektrycznym (na przykład z przepięcia lub uderzenia pioruna), płyta główna także może ulec uszkodzeniu, ponieważ praktycznie każde urządzenie jest z nią w jakiś sposób połączone.

Jedynym rozwiązaniem jest wówczas wymiana całej płyty głównej. Test działania płyty głównej możesz przeprowadzić w każdym lepszym serwisie komputerowym.

Gdyby komputer został przypadkiem oblany lub zanurzony w wodzie, szczególnie w sytuacji, gdy jest podłączony do zasilania i bez przerwy włączony, płyta główna (oraz wiele innych komponentów) uległaby najprawdopodobniej nienaprawialnemu zniszczeniu.

Jeśli uszkodzona została tylko płyta główna, nie musisz wymieniać całego komputera. Wszystkie działające komponenty i inne elementy można z łatwością odłączyć od płyty (należy jednak zachować ostrożność). Następnie uszkodzona płyta powinna zostać wymieniona na nową, działającą i zainstalowana w obudowie wraz z „uratowanymi” komponentami.